แร่ (Minerals)
แร่ (Mineral) หมายถึง ธาตุหรือสารประกอบอนินทรีย์ (ไม่เกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิต) ที่มีสถานะเป็นของแข็ง เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและมีโครงสร้างภายในที่เป็นผลึก มีสูตรเคมีและสมบัติอื่นๆ ที่แน่นอนหรือเปลี่ยนแปลงได้ในวงจำกัด ตัวอย่างเช่น แร่เฮไลต์ (เกลือ) เป็นสารประกอบ (Compound) ซึ่งประกอบด้วยอะตอมของโซเดียมและคลอรีนจำนวนเท่ากัน เกาะตัวกันอยู่โดยมีโครงสร้าง 3 มิติเป็นผลึกลูกบาศก์ ซึ่งอะตอมของโซเดียม 1 ตัวจะถูกห้อมล้อมด้วยอะตอมของคลอรีน 6 ตัว ในขณะเดียวกันอะตอมของคลอรีน 1 ตัวก็จะถูกห้อมล้อมด้วยอะตอมของโซเดียมจำนวน 6 ตัว (ดังภาพที่ 3) ทั้งนี้ผลึกเกลือขนาดเท่าหัวเข็มหมุด ประกอบด้วยโซเดียมคลอไรด์หลายล้านโมเลกุล
คุณสมบัติทางกายภาพของแร่
แร่มีอยู่มากมายหลายชนิด ในการจำแนกแร่โดยพิจารณาองค์ประกอบทางเคมีมิใช่ของง่าย ตัวอย่างเช่น แร่เฮไลต์ (NaCl) ประกอบด้วยการจับคู่หนึ่งต่อหนึ่งของอะตอมโซเดียมและคลอรีน โดยมีโครงสร้างผลึกทรงลูกบาศก์ การที่จะทราบเช่นนี้ เราจะต้องเก็บตัวอย่างแร่ไปทำการทดลองในห้องปฏิบัติการ ซึ่งต้องใช้เวลาและเงินจำนวนมาก ในทางปฏิบัตินักธรณีวิทยาจึงมีวิธีพิจารณาคุณสมบัติทางกายภาพของแร่ดังนี้
ผลึก (Crystal) หมายถึง ของแข็งที่มีเนื้อเดียวกัน มีรูปทรงสามมิติ ผิวหน้าแต่ด้านเป็นระนาบ ซึ่งเป็นผลมาจากการจัดตัวของอะตอมหรือโมเลกุลของธาตุที่ประกอบอยู่ในของแข็งนั้นอย่างมีแบบแผน ผลึกชุดหนึ่งจะประกอบด้วยระนาบผลึกซึ่งมีสมมาตรแบบเดียวกัน ซึ่งอาจประกอบด้วยรูปผลึก (Crystal shape) เพียงรูปแบบเดียว หรือหลายรูปผลึกติดกันก็ได้แต่ต้องสมมาตรกัน แร่บางชนิดมีองค์ประกอบจากธาตุเดียวกัน แต่มีรูปผลึกต่างกัน ก็มีคุณสมบัติต่างกัน เช่น เพชร และกราไฟต์ ประกอบด้วยอะตอมของธาตุคาร์บอน ซึ่งมีโครงสร้างผลึกต่างกัน เพชรมีผลึกรูปปิระมิดประกบจึงมีความแข็งแรงมาก ส่วนแกรไฟต์มีผลึกเป็นแผ่นบางจึงอ่อนและแตกหักได้ง่าย
แร่มีอยู่มากมายหลายชนิด ในการจำแนกแร่โดยพิจารณาองค์ประกอบทางเคมีมิใช่ของง่าย ตัวอย่างเช่น แร่เฮไลต์ (NaCl) ประกอบด้วยการจับคู่หนึ่งต่อหนึ่งของอะตอมโซเดียมและคลอรีน โดยมีโครงสร้างผลึกทรงลูกบาศก์ การที่จะทราบเช่นนี้ เราจะต้องเก็บตัวอย่างแร่ไปทำการทดลองในห้องปฏิบัติการ ซึ่งต้องใช้เวลาและเงินจำนวนมาก ในทางปฏิบัตินักธรณีวิทยาจึงมีวิธีพิจารณาคุณสมบัติทางกายภาพของแร่ดังนี้
ตารางที่ 2 สเกลความแข็งของโมล
ค่าความแข็ง | แร่ | วัตถุที่ใช้ทดสอบ |
1 | ทัลก์ | ปลายนิ้ว |
2 | ยิปซัม | เล็บ |
3 | แคลไซต | เหรียญบาท |
4 | ฟลูออไรต์ | มีดพก |
5 | อพาไทต์ | กระจก |
6 | ออร์โทเคลส | เหล็กกล้า |
7 | ควอรซต์ | กระเบื้อง |
8 | โทปาส | - |
9 | คอรันดัม (พลอย) | - |
10 | เพชร | - |
แมกเนไทต์ให้ผงสีดำ การทดสอบด้วยสีผงละเอียดมีความน่าเชื่อถือกว่าการดูสีของตัวแร่เอง
ตารางที่ 3 ตัวอย่างแร่ที่สำคัญ
รูปภาพ | แร่ | ประเภท | สูตรเคมี | รูปผลึก | ความแข็ง | ถ.พ. | สีผง | การนำไปใช้ |
ควอรตซ์ | ซิลิเกต | SiO2 | 7 | 2.7 | ขาว | ทราย | ||
เฟลด์สปาร์ | ซิลิเกต | Al2Si2O6 | 6 | 2.5 | ทราย | ดิน | ||
ไมก้า | ซิลิเกต | (AlSi)4O10(OH)2 | 3 | 3 | ขาว/ดำ | ทำฉนวน | ||
แคลไซต์ | คาร์บอเนต | CaCO3 | 3 | 2.7 | ขาว | ปูนซีเมนต์ | ||
ฮีมาไทต์ | ออกไซด์ | Fe2O3 | 5 - 6 | 5 | แดง | สินแร่เหล็ก | ||
กาลีนา | ซัลไฟด์ | PbS | 2.5 | 7.5 | เทา | สินแร่ตะกั่ว | ||
เฮไลต์ | เฮไลด์ | NaCl | 2.5 | 2.2 | ขาว | เกลือ | ||
ฟลูออไรต์ | เฮไลด์ | CaF2 | 2.5 | 3.2 | ขาว | อุตสาหกรรม | ||
ทอง | ไม่รวมกับธาตุอื่น | Au | 2.5 - 3 | 19.3 | ทอง | เครื่องประดับ | ||
เพชร | ไม่รวมกับธาตุอื่น | C | 10 | 3.5 | ไม่มีสี | เครื่องประดับ | ||
กราไฟต์ | ไม่รวมกับธาตุอื่น | C | 1 - 2 | 2.2 | ดำ | ไส้ดินสอ |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น